Narpyzyň ergini, ýapragy agzyňdaky ýakymsyz ysy aýyrýar

Narpyz
Narpyz örän peýdaly, hoşboý ysly ösümlikdir. Bu ösümlik yzgary, ýagtylygy we mes topragy halaýar. Narpyz kellagyryny, garyn-içege kesellerini, içgeçme, ýürek-damar näsazlygy, öýken, inçekesel, böwrek, bagyr, burun-bokurdak, dümew, sarygetirme, deridäki çiş, düwürtik ýaralary, babasil keselini, şeýle hem guragyry, aşgazan şiresinde kislotanyň mukdary köp bolanda, damar çekme, nerw ulgamyny gowulandyrmakda, ukusyzlygy bejermekde gowy peýda edýär. Bedende, deride çiş-gabarçak emele gelse, narpyzyň suwy bilen ýuwunmak peýdalydyr.

Narpyzyň ergini, ýapragy agzyňdaky ýakymsyz ysy aýyrýar. Narpyz ýapragy agyrýan dişe, güýçli kellagyry peýda bolanda maňlaýa goýulsa, agyry tiz aýrylýar.

Narpyzyň 5-10 gramyny ýarym litr gaýnag suwa çaý ýaly demläp içmek bolar. Ylaýta-da aşgazanyň turşulygy aşa köp bolan adamlara şeýle çaýy içmek maslahat berilýär. Garyn-içege, ýürek agyryly adamlara şeýle çaý peýdalydyr. Narpyzly çaý ukusyzlygy aýyrýar, nerw sistemasyny kadalaşdyryp, parahatlandyrýar. Narpyzyň gaýnadylan ýapragynyň suwuny, nahardan 30 minut öň, az mukdarda içmek maslahat berilýär. Narpyz ýapragynyň 500 gramyny bir bedre suwa gaýnadyp, wanna guýsaň, narpyz ysly, endamyňa ýakymly hem-de şypa beriji wanna emele geler. Saglyk üçin şeýle wannany kabul etmek örän peýdalydyr.

Tebigatda narpyzyň sanap bolmajak derejede köp görnüşi bardyr we onuň şeýle bir köp zada peýdasy bardyr welin, entek dokuzynjy ýüzýylda bu mesele bilen baglanyşykly Reýçenaý adasynda ýaşaýan hristian indary bolan Walahfried Strabonuň şeýle diýip geçendigi bellenilýär:

“Tebigatda bar bolan narpyzyň görnüşleri bilen olaryň peýdalaryny sanap bilen adam, Gyzyl deňzinde näçe balygyň bardygyny bilýär diýip bolar.”

Narpyz, suwarymly ýerlerde we güzerleriň gyrasynda, kiçijik ýaplaryň gyrasynda ösüp bilşi ýaly töwereginde suw bolan her ýerde görmek bolýar. Narpyzyň uzynja ýapraklary we gülgün reňkli güli bardyr. Boýy bir metre çenli baryp bilýär. Bu ösümlikden ýaýradýan ysy bolsa, güýçli täsirli madda bolan mentol emele getirýär.

Iň köp mentol, ilkinji gezek 1696-njy ýylda Angliýada şol ýere mahsus narpyz bolan (Mentha piperita) diýlen narpyzdan alnypdyr. Şonuň üçinem narpyzyň bu görnüşine Iňlis narpyzy diýilýär.

Şol narpyzyň guran ýapraklaryndan-a içilýän çaý, täze öl ýapraklaryndan bolsa uçujy ýag alynýar. Bugartma usuly bilen bolsa, ortaça elli kilogram narpyzdan bir kilogram narpyz atyry alynýar.

Krem hökmünde ýa-da kompres şeklinde bolsa, gijilewügi aýyrýar. Ýagyşly we sowuk howalarda sauna banýalarynda suwa garylýan bu ýag immunitet ulgamyny güýçlendirýär we sowuk almagyna garşy bire-bir em bolup durýar.

Narpyz ýagynyň islendik görnüşdäki siňdiriş närahatlygyna nepi degýär, garyn agyrysynyç sanjyny we ýellenmäni aýyrýar, bagry oýaryp, herekete geçirýär. Narpyz ýagynyň rahatladyjy täsiri hem bardyr, ýürek urgusyny kadalaşdyrýar.

Dem alyş ýollaryny arassalamakda Mentolyň ägirt uly peýdasynyň bardygy gadymy döwür medisinasynda-da we häzirki döwür medisinasynda-da gaty gowy bilinýändir.

Emma bu ajaýyp atyryň peýdalary diňe bular bilen çäkli däldir. Meselem eňege çalnan bir damja mentol baş agyrysyna gowy peýda edýär, hatda nerw agyrylaryny bejermekde hem gowy netijeler berýär. Sport bilen meşgullanylandan soň arassa narpyzyň ýagy bilen massaž edilende myşsalary gowşadýar.

Ýabany narpyzyň düzüminde mentoldan başga-da pinen, limonen, phelladren, terpenler ýaly birgiden eteriki ýaglar bardyr.

Ýöne mentol ulanylanda üns berilmeli zat, käbir adamlaryň organizmi ejizdigi sebäpli, juda pes dozada ulanmalydyrlar. Narpyz şol birwagtyň özünde, şolbirmeňzeş täsirdäki başga bir derman bilen birwagtda ulanylmaly däldir. Esasanam çagalara mentol berlende ünsli bolunmaly we lukmanyň maslahaty esasynda hereket etmeli. Ýogsam, munuň, aşa düşmegi sebäpli ölüme eltmegi hem mümkin.

Janyňyz sag bolsun!!!

Teswirler